Życie i śmierć na Drodze Umarłych
Tomasz Grzywaczewski
Wyd. Literackie 2015
Mocny reportaż z wyprawy wzdłuż Transpolarnej Magistrali Kolejowej nazywanej Drogą Umarłych.
Kolej widmo, miała być wielkim dziełem Stalina. Nigdy jej nie dokończono.
Opustoszałe, ziejące chłodem baraki. Pojedyncze wieżyczki strażnicze, porzucone w nieładzie aluminiowe miski i przegniłe buty. Powyginane szyny i zakopane w śniegu rdzewiejące lokomotywy. Transpolarna Magistrala Kolejowa. Najśmielsze przedsięwzięcie architektów z Kremla. Wielki trakt mający połączyć leżące na wysokości koła podbiegunowego na Syberii miasta Salechard w dzisiejszym Jamalsko-Nienieckim Okręgu Autonomicznym i Igarkę w Kraju Krasnojarskim. Siedemset kilometrów torów okupionych bezsensownym cierpieniem dziesiątków tysięcy niewolników. Marzenie Stalina porzucone w dniu jego śmierci. Otoczony przez nieprzebyte bagna i lasy upiorny pomnik samodzierżawia czerwonego cara. Nazywany Martwą Drogą albo Drogą Umarłych. Kolej widmo zagubiona w dzikiej tajdze i tundrze. W miejscu, w które przez ostatnie pół wieku zapuszczali się tylko myśliwi z rdzennych ludów zamieszkujących te tereny. Selkupowie, Ewenkowie, Ketowie. Ludzie lasu. Wyprawa na Drogę Umarłych to moje marzenie, które miało się spełnić po latach. Dlatego gdy wreszcie dotarłem na najdalszy kraniec Magistrali, postanowiłem, że o tym napiszę. Wyprawa, na którą chciałbym Ciebie, Czytelniku, zaprosić, to nie tylko podróż na bezdroża Dalekiej Północy. To także spotkanie twarzą w twarz z dziedzictwem wielkiego ludojada, największego masowego mordercy w dziejach — Józefa Stalina. A przede wszystkim opowieść o ofiarach, które z jego rozkazu miały zginąć, a jednak powróciły z Drogi Umarłych.
Sześćdziesiąt lat po śmierci Stalina Tomasz Grzywaczewski wraz z ekipą wyrusza wzdłuż linii kolejowej i spotyka współczesnych mieszkańców Syberii. Autor odwiedza pozostałości łagrów. Dotyka przeszłości, szuka śladów historii, ale też spogląda na syberyjską teraźniejszość. Czy sen Stalina ma szansę się ziścić? Niewykluczone, że współczesna Rosja wybuduje linię Salechard-Norylsk, czyli dokładnie taką, o jakiej marzył Ojciec Narodu.
Tomasz Grzywaczewski (ur. 1986) – podróżnik, dziennikarz; autor książki Przez dziki Wschód, za która otrzymał Nagrodę Magellana 2012. Jest pomysłodawcą Long Walk PLUS Expedition – głośnej wyprawy śladami ucieczki z gułagu Witolda Glińskiego, oraz współautorem dokumentalnego filmu opowiadającego o tej wyprawie. Pasjonuje się poszukiwaniem i odkrywaniem zapomnianych opowieści. W 2013 roku uczestniczył jako lider w wyprawie wzdłuż Transpolarnej Magistrali Kolejowej na Syberii. W lutym 2016 roku wyruszył na kolejną wyprawę z Maciejem Klósakiem i Darkiem Skonieczko – ciąg dalszy śladami Stefana Szolca – Rogozińskiego – Vivat Polonia, kontynuując wyprawę Kamerun 2013/2014 przez Kamerun, Gabon i Gwineę Równikową z Agatą Kosmalską, M. Klósakiem i D. Skonieczko.